โครงการจัดตั้งหมู่บ้านชาวไทยภูเขา (หมู่บ้านยามชายแดน) อันเนื่องจากพระราชดำริ บ้านดอยผักกูด ต.เวียงเหนือ อ.ปาย จ.แม่ฮ่องสอน
พระราชดำริและความเป็นมาของโครงการ
           เนื่องในวโรกาสที่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมราษฎรบ้านเมืองแพม หมู่ 5 ต.ถ้ำลอด อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน เมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2549 ทรงมีพระราชดำริ กับ พลเอกนิพนธ์ ภารัญนิตย์ ที่ปรึกษาโครงการพัฒนาตามพระราชดำริ ความว่า "ให้หมู่บ้านปางคาม ต.ปางมะผ้า อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน และหมู่บ้านปายสองแง่ ต.เวียงเหนือ อ.ปาย จ.แม่ฮ่องสอน เป็นหมู่บ้านโครงการจัดตั้งหมู่บ้านยามชายแดน เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎรและเพื่อประโยชน์ในด้านความมั่นคงของประเทศชาติ" เพื่อสนองแนวพระราชดำริดังกล่าว จึงได้จัดตั้งหมู่บ้านยามชายแดนขึ้นทั้ง 2 แห่ง คือ บ้านดอยผักกูด ต.เวียงเหนือ อ.ปาย จ.แม่ฮ่องสอน (พิกัด MB 3773) และ บ้านอาโจ้ ต.นาปู่ป้อม อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน (พิกัด MB 1178) และ เพื่อรวบรวมราษฎรที่อยู่อาศัยอย่างกระจัดกระจายในพื้นที่ให้มาอยู่รวมกัน จัดให้มีการฝึกอบรมราษฎร จัดให้มีที่ทำกินเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎร เพื่อให้มีการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และเพื่อประโยชน์ในด้านความมั่นคงของประเทศ

สภาพพื้นที่โครงการ
           เป็นพื้นที่อยู่ห่าง จากแนวชายแดน ประเทศไทย และประเทศสหภาพพม่า ระยะทางประมาณ 5-6 กิโลเมตร พื้นที่เป็นช่องว่าง ที่สำคัญ เนื่องจาก ไม่มีราษฎร อาศัยอยู่ในพื้นที่ มีเพียงราษฎร เข้าไปกาของป่าเป็นครั้งคราว ทำให้เกิดช่วงว่าง ตามแนวชายแดน ซึ่งมีแนวโน้มที่จะเป็นพื้นที่ล่อแหลม ต่อไปในอนาคต เนื่องจากมีกองกำลัง ฝ่ายตรงข้าม เคลื่อนไหว ตามแนวชายแดน อยู่เสมอ โดยเฉพาะ ในช่วงฤดูแล้ง นอกจากนั้น พื้นที่ส่วนนี้ เป็นแหล่งกำเนิด ต้นน้ำหลายสาย เช่น ต้นน้ำแม่ละนา และต้นน้ำโป่งแสนปิก ซึ่งเป็นต้นน้ำของลุ่มน้ำของ ที่มีน้ำไหลตลอดทั้งปี สภาพทางทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ยังมีความอุดมสมบูรณ์

ปัญหาทางด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
           1. ทรัพยากรป่าไม้ จากภาพถ่ายทางอากาศของกรมแผนที่ทหาร พ.ศ.2547 พบว่าในพื้นที่โครงการประมาณ 17,703 ไร่ เป็นสภาพพื้นที่ไร่เลื่อนลอยและไร่ร้างที่มีความจำเป็นต้องฟื้นฟูเพื่อปรับปรุงระบบนิเวศน์และต้นน้ำ เป็นพื้นที่ประมาณ 2,000 ไร่
           2. ทรัพยากรดิน เนื่องจากสภาพพื้นที่เคยผ่านการทำการเกษตร โดยไม่มีการวางแผนในเรื่องการอนุรักษ์ดินและน้ำมาก่อน ทำให้มีปัญหาด้านความอุดมสมบูรณ์ของพื้นที่ จึงมีความจำเป็นต้องมีการวางแผนการจัดการตามแนวทางอนุรักษ์ดินและน้ำ เพื่อเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดินในการทำการเกษตร
           3. ทรัพยากรน้ำ เนื่องจากเป็นโครงการที่มีการจัดชุมชนลงพื้นที่ ดังนั้นการจัดการแบ่งสรรทรัพยากรน้ำจึงเป็นปัญหาที่สำคัญยิ่ง จึงจำเป็นต้องมีการฟื้นฟูสภาพป่าบริเวณต้นน้ำลำธาร เพื่อให้มีน้ำใช้ตลอดทั้งโครงการ

วัตถุประสงค์ของโครงการ
           1. เพื่อจัดตั้งถิ่นฐานถาวรตามแนวชายแดนไทย – พม่า ด้านจังหวัดแม่ฮ่องสอน ให้มีสภาพเป็นหมู่บ้าน ที่ถูกต้อง ตามกฎหมาย แนวชายแดน ให้ชัดเจน เพื่อลดปัญหาการกระทบกระทั่งและความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในอนาคตได้
           2. เพื่อส่งเสริมศักยภาพของพื้นที่และโอกาสของราษฎรให้มีความพร้อมในการพัฒนาด้านต่างๆ ให้สามารถดำเนินชีพอยู่ได้อย่างยั่งยืน
           3. เพื่อให้ราษฎร มีศักยภาพ ในการปกป้องรักษา ความปลอดภัย ในชีวิตและทรัพย์สิน ของตนเองได้ รวมทั้งสามารถ แจ้งเตือนภัย ให้กับกลุ่มบ้านใหญ่ หรือส่วนราชการ ได้อย่างทันเวลา
           4. เพื่อพัฒนาคุณภาพ ชีวิตราษฎร ในพื้นที่เป้าหมาย ให้ได้รับบริการสาธารณะ ขั้นพื้นฐาน ตามเหมาะสม
           5. เพื่อบริการ จัดการทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ในลักษณะ บ้านเล็กในป่าใหญ่ ตามแนวทางการอยู่ร่วมกัน ของคนกับป่า

สถานที่ดำเนินการ
           บ้านดอยผักกูด ต. เวียงเหนือ อ.ปาย จ.แม่ฮ่องสอน
           - ขอบเขตพื้นที่โครงการ 1,171 ไร่